Davvisámegiella (Nordsamisk)

Nyheter

Lihkku beivviin! Vuorbbe biejvijn! Læhkoeh biejjine!

6. februar er samenes nasjonaldag. Gratulerer så mye med dagen!

Med samisk språk og kultur på agendaen

I slutten av september ble den sørsamiske høstfestivalen Tjaktjen Tjåanghkoe arrangert for sjette gang på Snåsa med søkelys på sørsamisk…

Lanserer nytt nettsted i Norden om demens for personer med utviklingshemning

– Som alle andre som får demens trenger personer med utviklingshemning kunnskap og fakta, men noen ganger kan det være vanskelig å tilegne seg…

Gielas ja kultuvrralaš duogážis lea stuorra mearkkašupmi demeansadivššus. Danne mii čohkket dieđuid ja reaidduid sámegillii dáidda siidduide.

Aldring og helse, ovttas eará resursaásahusaiguin, ráhkada ja heiveha dieđuid ja reaidduid mat leat oaivvilduvvon olbmuide geain lea sámi giella- ja kulturduogáš. Barggu doarju Dearvvašvuođadirektoráhtta, ja dat lea oassin 2020 Demeansaplánas.

Cavgilehpet áinnas materiálaid mat leat ráhkaduvvon doppe gos don barggat, ja maid háliidat juogadit earáiguin dán neahttasiiddus. Mii leat mearridan váldit mielde dárogiel teavsttaid, vai olbmot geat eai leat sámegielagat, álkit sáhttet muitalit ja gaskkustit dieđuid.

Åarjelsaemien (Sørsamisk) Julevsámegiellaj (Lulesamisk) Norsk

Rabasvuohta demeanssa birra – Diehtojuohkinfilbma demeanssa birra sámi giella- ja kulturperspektiivvain. Filbma muitala iešguđet demeansadávddaid birra, gulahallama ja ovttasdoaibmama birra demeansabuohcci ja muitala vuoigatvuođaid birra dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusain.

Go vihku demeanssa sámi eamiálbmogis

Go áigu guorahallat kognitiiva massima ja demeanssa sámi eamiálbmogis, de leat ráhkaduvvon sierra ávžžuhusat. Vai duste dohkálaš guorahallama ja buori divššu/čuovvoleami gáibádusaid, de lea dehálaš ahte dearvvašvuođa- ja fuolahusbargiin sámi eamiálbmogiin deaivvadettiin lea máhttu sámi kultuvrra, bearraša fierpmádaga, olbmo áddejumis dearvvašvuođas, dávddas ja divššus.

Nationála fágalaš njuolggadusain demeanssa birra ávžžuhuvvo garrasit ahte olbmuid, geain lea sámi kulturduogáš, ja geain vihkot demeanssa, berre spesialistadearvvašvuođabálvalus guorahallat dalle, go giella, oahppodássi ja/dahje kultuvra heađuštit guorahallama vuođđodearvvašvuođabálvalusas, vaikko vel deattuhuvvo ahte sámi kulturduogáš ii leat sierra eaktu oažžut guorahallama spesialistadearvvašvuođabálvalusas. Fuomáš dulkadárbbu.

Kognitiiva kártenreaiddut MMSE-NR3 ja RUDAS mat leat oassin demeanssa vuođđočielggadeamis, leat jorgaluvvon davvisámegillii.

Geahča skálá(id) ja iskosiid

Guorahallan – Flyer

Gii oaidná mu? – Filbma mánáid várás demeanssa birra

Filbma lea oaivvilduvvon smávit mánáide geain lea eadni, áhčči dahje eará bearašlahttu geas lea demeansa, ja dan sáhttá geavahit diehtojuohkinbarggus. Filbma lea nieiddaža birra gean eadni lea ožžon demeanssaNieida muitaladdá jurdagiid mat sáhttet boahtit go nubbi váhnen fáhkka rievdá, ii ge mánná ádde manne. Filmmas su skuolfevávvá «Huske» jeđđe ja veahkeha ja muitala sutnje demeanssa birra.

Filbma gávdno davvi-, mátta ja julevsámegillii ja lea tekstejuvvon.

Diehtojuohkinmateriálat

Dás leat diehtojuohkinmateriálat sámegillii ja dárogillii, mat sáhttet leat áigeguovdilis reaiddut demeansafuolas ja dearvvašvuođa- ja fuollabálvalusain oppalaččat. Cavgil áinnas midjiide materiálaid birra, maid mii sáhttit árvvoštallat juohkit dán siidui.

Sámi pasieanttat ja sin oapmahaččat
– Movttiidahtti ja ávkkálaš gáldut

Dán máhppii leat čohkkejuvvon materiálat maid mii sávvat leat movttiidahttit ja ávkin go deaivvada sámi pasieanttaiguin ja sin oapmahaččaiguin. Materiálat heivejit sihke vuorrasiid- ja demeansafuolahussii ja dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusaide oppalaččat. Materiálaid lea Aldring og helse čohkken Dearvvašvuođadirektoráhta gohččuma vuođul, ovttas Buhcciidsiidda ja ruoktobálvalusaid ovdánahttinguovddážiin sámi álbmogii Finnmárkkus.

Jus áiggut diŋgot eanet materiálaid, de geavat diŋgonskovi mii lea máhpas.

Fáddágihppagat

Temahefte – Helse- og omsorgstjenester til samiske eldre (Norsk)

Fáddáárka demeanssa birra

Aldring og helse ráhkada iešguđet fáddáárkkaid áigeguovdilis dieđuiguin demeanssa birra. Dieđuid ulbmiljoavkkut leat olbmot geain lea demeansa, oapmahaččat, dearvvašvuođabargit ja eará berošteaddjit. Loga iešguđet fáddáárkkaid dás:

Demeanssa birra

Gulahallan ja ovttastallan

Čálgoteknologalaš čovdosat olbmuide geain lea demeansa

Vuoigatvuođat ja bálvalusat

Váldeguoddedilálašvuohta – Lobálašvuođafápmudus – Boahtteáiggefápmudus

Aktivitehtagirjjit

Mearragáttis duoddarii – sámi borramuš institušuvnnas/ Fra kyst til vidde – samisk mat på institusjon, mas leat ráhkadanneavvagat árbevirolaš sámi borramuššii (Grønmo, K. & Grønmo, E. 2004).

Sáme biebbmo vuorrasijda/Samisk mat for eldre, ráhkadanneavvagat dološ biebmoárbevieruide boarrásiidda ja erenoamážit olbmuide geain lea demeansa, ja sin oapmahaččaide (Karlsen, I. 2011).

Muittátgo, govvasátnegirjji govat speadjalastet smávvadálolaččaid, mearra- ja sáivačáhceguolasteaddjiid eallinbirrasa ja boazo-ealáhusa. Boarraset geahččit besset oahpes govaid mielde muittašišgoahtit iežaset vássán áiggiid. Oahpes reaiddu namma sáhttá ealáskahttit vajálduvvan dáhpahusa ja dasa catnasan sánit sáhttet bohciihit millii. Girji gávdno davvi-, mátta- ja julevsámegillii.

Nordsamisk: https://ovttas.no/nb/girji_muittatgo-husker-du
Sørsamisk: https://ovttas.no/nb/girji_majhtah-goh-husker-du
Lulesamisk: https://ovttas.no/nb/girji_mujta-gus-husker-du